شاخص PMP چیست و چرا در نگهداری تجهیزات مهم است؟

مدیریت اثربخش نگهداری و تعمیرات تجهیزات یکی از پایه‌های اصلی موفقیت و بهره‌وری در هر سازمانی است. برای رسیدن به این هدف، نیازمند ابزارها و معیارهایی هستیم که وضعیت موجود را بسنجند و مسیر بهبود را نشان دهند. در این میان، شاخص PMP یکی از مهم‌ترین و کاربردی‌ترین KPIها (شاخص‌های کلیدی عملکرد) در حوزه نگهداری و تعمیرات (نت) محسوب می‌شود.

اما شاخص PMP چیست و چرا تا این حد در دنیای امروز نگهداری تجهیزات اهمیت یافته است؟ در این مقاله به طور جامع به این سوال پاسخ می‌دهیم.

شاخص PMP چیست؟ تعریف درصد نگهداری و تعمیرات برنامه‌ریزی‌شده

PMP مخفف عبارت Planned Maintenance Percentage یا “درصد نگهداری و تعمیرات برنامه‌ریزی‌شده” است. این شاخص، میزان تمرکز سازمان بر فعالیت‌های نگهداری پیشگیرانه (Preventive Maintenance) و برنامه‌ریزی‌شده را نسبت به کل فعالیت‌های نگهداری انجام شده نشان می‌دهد.

به زبان ساده‌تر، شاخص PMP به شما می‌گوید چه مقدار از زمانی که صرف نگهداری و تعمیرات تجهیزات می‌شود، در قالب برنامه‌های از پیش تعیین شده و منظم صورت می‌گیرد و چه مقدار از آن به تعمیرات ناگهانی و اضطراری اختصاص دارد.

 فعالیت‌های نگهداری برنامه‌ریزی‌شده شامل کلیه اقداماتی است که بر اساس یک زمان‌بندی منظم و هدفمند (مانند بازرسی‌های دوره‌ای، روانکاری، تعویض قطعات بر اساس عمر مفید یا ساعت کارکرد) برای جلوگیری از خرابی‌های آتی انجام می‌شوند. در مقابل، تعمیرات غیربرنامه‌ریزی‌شده یا اضطراری، زمانی اتفاق می‌افتند که تجهیزات به صورت ناگهانی دچار نقص یا خرابی می‌شوند و نیاز به اقدام فوری دارند.

چرا شاخص PMP در نگهداری تجهیزات اهمیت دارد؟

اهمیت شاخص PMP را نمی‌توان نادیده گرفت. این شاخص نه تنها یک عدد ساده، بلکه بازتابی از استراتژی کلی سازمان در قبال تجهیزات و سرمایه‌های فیزیکی آن است. در ادامه به دلایل اصلی اهمیت این شاخص کلیدی عملکرد می‌پردازیم:

کاهش خرابی‌های غیرمنتظره:

تمرکز بر نگهداری برنامه‌ریزی‌شده که توسط PMP سنجیده می‌شود، به معنای پیشگیری فعال از خرابی‌هاست. با شناسایی و رفع مشکلات کوچک پیش از تبدیل شدن به نقص‌های بزرگ، از توقف‌های ناگهانی و هزینه‌های سرسام‌آور جلوگیری می‌شود. افزایش شاخص PMP مستقیماً منجر به کاهش خرابی‌ها و افزایش پایداری عملیات می‌شود.

افزایش کارایی و دسترسپذیری تجهیزات:

نگهداری منظم و طبق برنامه، عملکرد بهینه تجهیزات را تضمین می‌کند. این امر به کاهش زمان توقف (Downtime) غیرمترقبه و در نتیجه افزایش دسترسپذیری (Availability) تجهیزات برای تولید یا ارائه خدمات منجر می‌شود. شاخص PMP بالاتر به معنای تجهیزات آماده‌تر و خطوط تولید روان‌تر است.

بهینه‌سازی هزینه‌ها:

تعمیرات اضطراری معمولاً بسیار گران‌تر از نگهداری پیشگیرانه هستند. هم از نظر هزینه نیروی کار (اغلب نیاز به اضافه کاری است) و هم از نظر هزینه قطعات یدکی (ممکن است نیاز به خرید فوری و گران‌تر باشد). با افزایش شاخص PMP و کاهش وابستگی به تعمیرات اضطراری، هزینه‌های کلی نگهداری و تعمیرات به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. این یکی از مهم‌ترین دلایل اهمیت شاخص PMP از نظر اقتصادی است.

ارزیابی و بهبود استراتژی نگهداری:

شاخص PMP معیاری شفاف برای ارزیابی اثربخشی استراتژی نگهداری و تعمیرات فعلی سازمان است. آیا سازمان بیشتر به دنبال پیشگیری است یا واکنش به مشکلات؟ روند تغییر شاخص PMP در طول زمان نشان می‌دهد که آیا برنامه‌های بهبود نگهداری در مسیر درستی قرار دارند یا خیر.

تحلیل عملکرد تیم نگهداری:

این شاخص می‌تواند نشان‌دهنده میزان کارایی و برنامه‌ریزی تیم نگهداری باشد. تیمی که بتواند بخش عمده‌ای از فعالیت‌های خود را برنامه‌ریزی و اجرا کند، معمولاً عملکرد منسجم‌تر و مؤثرتری نسبت به تیمی دارد که دائماً درگیر بحران‌ها و تعمیرات اضطراری است.

فرمول محاسبه شاخص PMP

محاسبه شاخص PMP نسبتاً ساده است و بر اساس نسبت زمان صرف شده برای فعالیت‌ها محاسبه می‌شود.

۱۰۰*(کل زمان فعالیت‌های نگهداری / زمان  فعالیت‌های نگهداری برنامه‌ریزی‌شده  )

زمان فعالیت‌های نگهداری برنامه‌ریزی‌شده: شامل مجموع ساعاتی است که تیم نگهداری صرف انجام وظایف از پیش تعیین شده و برنامه‌ریزی شده می‌کند.

کل زمان فعالیت‌های نگهداری: شامل مجموع تمام ساعاتی است که برای کلیه فعالیت‌های نگهداری (چه برنامه‌ریزی‌شده و چه تعمیرات اضطراری) صرف می‌شود.

برای محاسبه دقیق شاخص PMP، نیاز به یک سیستم جمع‌آوری داده (مانند نرم‌افزار نگهداری و تعمیرات) دارید که زمان صرف شده برای هر نوع فعالیت نگهداری را ثبت کند.

چگونه شاخص PMP را بهبود دهیم؟ راهکارهای افزایش درصد نگهداری برنامه‌ریزی‌شده

اگر شاخص PMP سازمان شما پایین‌تر از حد مطلوب است، جای نگرانی نیست. با اجرای برخی راهکارها می‌توانید این شاخص حیاتی را بهبود ببخشید: 

1. برنامه‌ریزی دقیق‌تر نگهداری پیشگیرانه:

برای هر تجهیز، بر اساس دستورالعمل سازنده، تاریخچه خرابی‌ها و اهمیت تجهیز در فرآیند تولید، یک برنامه نگهداری پیشگیرانه مدون و منظم تهیه کنید و به آن پایبند باشید.

2. استفاده از فناوری‌های نوین:

بهره‌گیری از سیستم‌های پایش وضعیت (Condition Monitoring)، سنسورها و اینترنت اشیا (IoT) می‌تواند به تشخیص زودهنگام مشکلات و برنامه‌ریزی اقدامات پیشگیرانه قبل از وقوع خرابی کمک کند. این فناوری‌ها به طور مستقیم بر بهبود شاخص PMP اثرگذارند.

3. آموزش و توانمندسازی تیم نگهداری:

 اطمینان حاصل کنید که تیم شما از اهمیت نگهداری پیشگیرانه آگاه است و مهارت‌های لازم برای اجرای مؤثر برنامه‌ها را دارد. فرهنگ‌سازی در زمینه پیشگیری از خرابی به جای واکنش به آن، بسیار مهم است.

4. تحلیل داده‌ها و گزارش‌ها:

با بررسی داده‌های مربوط به خرابی‌ها، زمان توقف و فعالیت‌های انجام شده، می‌توانید الگوها را شناسایی کرده و برنامه‌های نگهداری را به طور مداوم بهبود بخشید. تحلیل مستمر داده‌ها به افزایش دقت در برنامه‌ریزی و بالا رفتن شاخص PMP منجر می‌شود.

5. مدیریت مؤثر موجودی قطعات یدکی:

عدم دسترسی به موقع به قطعات یدکی می‌تواند اجرای برنامه‌های نگهداری پیشگیرانه را مختل کرده و به سمت تعمیرات اضطراری سوق دهد. اطمینان از موجودی کافی و در دسترس بودن قطعات، عامل مهمی در بهبود شاخص PMP است.

سطح ایده‌آل برای شاخص PMP چقدر است؟ 

اگرچه سطح ایده‌آل مطلق برای همه صنایع یکسان نیست، اما یک معیار کلی وجود دارد:

PMP بالای ۸۰%:

 نشان‌دهنده یک استراتژی نگهداری قوی با تمرکز مؤثر بر پیشگیری است. در این حالت، سازمان کمتر با خرابی‌های غیرمنتظره روبرو می‌شود.

PMP بین ۶۰% تا ۸۰%:

وضعیت قابل قبول است، اما هنوز جای بهبود و کاهش وابستگی به تعمیرات اضطراری وجود دارد.

PMP کمتر از ۶۰%:

نشان‌دهنده وابستگی بیش از حد به تعمیرات اضطراری و واکنشی بودن رویکرد نگهداری است. در این حالت، هزینه‌ها بالا بوده و خرابی‌های ناگهانی مکرر هستند و نیاز به بازنگری جدی در استراتژی نگهداری وجود دارد.

 تمرکز بر افزایش شاخص PMP و رساندن آن به سطوح بالای ۸۰% باید یکی از اولویت‌های اصلی مدیران نگهداری و تعمیرات باشد.

نتیجه‌گیری

شاخص PMP یا درصد نگهداری و تعمیرات برنامه‌ریزی‌شده، یکی از حیاتی‌ترین شاخص‌های مدیریت نگهداری و تعمیرات است. این شاخص، معیار روشنی از میزان تمرکز سازمان بر فعالیت‌های پیشگیرانه فراهم می‌کند. افزایش شاخص PMP به معنای کاهش قابل توجه خرابی‌های غیرمنتظره، کاهش هزینه‌ها، افزایش دسترسپذیری تجهیزات و در نهایت، بهبود کلی بهره‌وری و سودآوری سازمان است. با درک اهمیت این شاخص و بکارگیری راهکارهای مناسب برای بهبود آن، سازمان‌ها می‌توانند به سطح بالاتری از بلوغ در مدیریت نگهداری و تعمیرات دست یابند.