RCM چیست ؟ – نت مبتنی بر قابلیت اطمینان

RCM چیست ؟

RCM که مخفف عبارت “Reliability Centered Maintenance” به معنای “نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان” است، یک رویکرد استراتژیک برای مدیریت نگهداری و تعمیرات به شمار می‌رود. هدف این روش افزایش قابلیت اطمینان و عملکرد تجهیزات بهینه و کاهش خرابی‌ها و هزینه‌های نگهداری است.

معمولا نرم افزار نگهداری و تعمیرات از روش‌های RCM بهره می‌برند تا برنامه‌های نگهداری مؤثرتری ایجاد کنند. با استفاده از RCM، نرم‌افزار می‌تواند تجزیه و تحلیل‌های دقیق‌تری از وضعیت تجهیزات ارائه دهد و به مدیران کمک کند تا تصمیمات بهتری در زمینه زمان‌بندی نگهداری و تعمیرات بگیرند. این امکان منجر به بهبود عملکرد و قابلیت اطمینان تجهیزات و در نتیجه افزایش کارایی و کاهش هزینه‌ها  می‌شود.

 {بروزرسانی ۲۰۲۴}

نگرش RCM فرآیندی برای تعیین موثرترین رویکرد ” نت “ می‌باشد و شامل شناسایی اقداماتی است که در صورت انجام، احتمال وقوع شکست را کاهش خواهد داد . همچنین باعث موثرترین هزینه تعمیرات می‌شود. فلسفه RCM ، به کارگیری نت پیشگیرانه ، نت پیشگویانه و بازرسی (PT&I )، تعمیرات اضطراری ( نت انفعالی) و فنون نت به صورت یکپارچه برای افزایش احتمال این که ”  یک ماشین یا یک تجهیز بیشتر از دوره عمر طراحی شده  و با حداقل فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات ، با قابلیت اطمینان و قابلیت دسترسی لازم در پائین ترین هزینه کار کند.  ”

فلسفه و تعریف RCM چیست

” بکارگیری روش های مختلف نت برای این که یک ماشین یا یک تجهیز بیشتر از دوره عمر طراحی شده  و با حداقل فعالیت‌های نگهداری و تعمیرات ، با قابلیت اطمینان و قابلیت دسترسی لازم در پائین ترین هزینه کار کند.  ”

تاریخچه RCM – نگهداری و تعمیرات بر پایه شرایط کارکرد ماشین‌آلات (MaintenanceReliability Centered ) 

ریشه RCM به سال های قبل از ۱۹۶۰ برمیگردد ، زمانیکه شرکت های هواپیمایی تجاری تصمیم به خرید هواپیمای غول پیکر بوینگ ۷۴۷ گرفتند. اما مشکل موجود در ارتباط با هواپیمای بوینگ ۷۴۷ ، تعداد دفعات سرویس تعیین شده توسط اتحادیه بود که سه دوره زمانی بیشتر از هواپیمای ۷۰۷ را شامل میگردید. این به معنی بیشتر شدن زمان نت ، افزایش زمان توقف هواپیما و کاهش زمان پرواز هواپیما بود.

یکی از اولین گزارشهایی که راجع به این موضوع منتشر شد، گزارش Heap و Nowlan است که عضو تیم MSG نیز بوده اند. تاریخ انتشار این گزارش نسبتاً مفصل، به سال ۱۹۷۸ میلادی بر می گردد و اولین سند رسمی درباره RCM به شمار می رود.شرکت هواپیمایی بوینگ پیشگام در اجرای RCM بود. سایر خطوط هواپیمایی همچون خریداران ۷۴۷ نیز به همکاری در این زمینه و اجرای RCM   تمایل نشان  دادند. اما شرکت بویینگ و متحدانش، RCM را در جهت جلب رضایت  ناظران اتحادیه توسعه داده بودند.

تعریف دیگر : RCM چیست ؟ – نت مبتنی بر قابلیت اطمینان {بروزرسانی ۲۰۲۴}

نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان یکی از روش‌های جدید نگهداری و تعمیرات است که در دهه‌ی اخیر به سرعت رشد کرده است. این تکنیک نت بر بهینه‌سازی اصلی‌ترین و مهم‌ترین فرایندهای دخیل در نت از روش‌های کاری و دستورالعمل‌ها گرفته تا سیستم ‌های دیگر نت نظیر انبار و خرید معطوف می‌شود. به عبارتی دیگر تمرکز بر ارزیابی و تحلیل ریسک برای تعیین فعالیت لازم در نت (جنبه‌های زیست‌محیطی، جنبه‌های عملیاتی و غیرعملیاتی)، وظیفه‌ی نت مبتنی بر قابلیت اطمینان است. نت مبتنی بر قابلیت اطمینان ارزشی بسیار فراتر از مدیریت نگهداری و تعمیرات برای سازمان‌ها دارد. بدون وجود نت مبتنی بر قابلیت اطمینان، قابلیت اطمینان نت و بهره‌برداری کاهش پیدا می‌کند.

امروزه استفاده از نظام نگهداری و تعمیرات مبتنی بر قابلیت اطمینان ( RCM )، یکی از مهم‌ترین و موثرترین رویکردهای نگهداری و تعمیرات در صنایع: هواپیمایی، هسته‌ای، دفاعی، نفت و پتروشیمی، حمل و نقل ریلی، فولاد و …. می‌باشد.

تعریف فرآیندRCM

  RCMفرآیندی است که:

اولا معین می کند چه کاری می بایست برای تداوم عمر هر گونه سرمایه فیزیکی انجام شود.
ثانیا انتظاراتی را که کاربران از تجهیزات دارند ،ضمانت و عملی نماید.

RCM  از نگاه کارشناسان نت

جان موبری (John Moubray) در مقدمه کتاب Reliability Centered Maintenance که یکی از مراجع مهم در این موضوع به حساب می آید، RCM را چنین تعریف می کند:

“فرآیندی که بکار می رود تا تعیین شود انجام چه فعالیتهایی برای نگهداشتن دارایی های فیزیکی در سطح مشخصی از کارآیی (مطابق با نظر استفاده کنندگان از آن ها) و حفظ کارکرد (function) آن ها ضرورت دارد.”

در واقع RCM یک روش مهندسی برای تعیین برنامه های نت ( نگهداری تعمیرات ) در سطح یک سازمان است که قابلیت اطمینان را به عنوان مفهومی کلیدی لحاظ می نماید. یکی دیگر از ویژگی های اصلی این روش، رویکرد کارکرد محور (function based) آن است. یعنی فرآیند آنالیز پس از تعیین محدوده کاری، از تعریف و مشخص کردن کارکردهای هر یک از سیستم ها و تجهیزات مشمول در برنامه آغاز می شود.

بکارگیری RCM

اولین پرسشی که باید پاسخ دقیقی برای آن حاصل شود، این است:

۱.کارکردها و استانداردهای کارآیی هر یک از دارایی های فیزیکی با توجه به زمینه فعلی استفاده از آنها چیست؟

علت تأکید بر این موضوع با توجه به تعریفی که از RCM ارائه شد کاملاً مشخص است. در واقع هدف اصلی از انجام آنالیز RCM به دست آوردن برنامه تعمیراتی جامعی است که منجر به تداوم کارکرد دارایی های فیزکی شود و این به معنی داشتن یک استراتژی مؤثر برای مدیریت و کنترل خرابی ها و علل ریشه ای آنهاست. بدیهی است برای نیل به چنین هدفی ابتدا می بایست کارکردهای سیستمها و تجهیزات مختلف تعیین گردند.

در ادامه و با یک روال منطقی، پنج سوال دیگر مطرح می شوند:

۲.  حالت های محتمل که عدم توانایی دارایی های فیزیکی برای انجام کارکرد خود را در پی دارد، کدامند؟ (حالت ها یا پتانسیل های خرابی)
۳.  علت رخ دادن هر کدام از حالتهای خرابی فوق چیست؟
۴.  هر یک از این حالتهای خرابی اگر رخ دهند، چه نشانه ای از خود بروز خواهند داد؟
۵.  اهمیت هر یک از حالتهای خرابی فوق چقدر است؟
۶.  اگر هیچ روش پیشگیرانه ای برای کنترل و مدیریت هر کدام از حالتهای خرابی فوق وجود نداشته باشد، چه پیامدی خواهد داشت؟

 پاسخهایی که به این سؤالات داده می شود، ورودی های مرحله مهمی از آنالیز RCM را فراهم می کند که طی آن، حالتهای خرابی بر حسب اهمیت و پیامد وقوع، دسته بندی شده و نهایتاً طبق الگوی تصمیم گیری RCM، اقدام تعمیراتی مشخصی به هر کدام اختصاص داده می شود.

تفاوت بین RCM و RCA چیست؟

تفاوت بین RCM و RCA

RCA (تحلیل علت ریشه‌ای) و RCM (تعمیر و نگهداری مبتنی بر قابلیت اطمینان) هر دو ابزارهای مهمی هستند که اگر به درستی استفاده شوند، بسیار مؤثر خواهند بود. این دو روش عملکردهای متفاوتی دارند، اما وقتی که به صورت همزمان به کار می‌روند، می‌توانند به بهبود کلی سیستم کمک کنند.

۱. تحلیل علت ریشه‌ای (RCA):

تحلیل علت ریشه‌ای (RCA) یک فرآیند سیستمی است که به شناسایی و تحلیل علل اصلی نقص‌ها و مشکلات کمک می‌کند. در این روش، به جای تمرکز بر روی علائم ظاهری یک مشکل، تلاش می‌شود تا به عمق مسئله پرداخته و دلیل واقعی وقوع آن شناسایی شود. هدف اصلی RCA طراحی و اجرای اقداماتی پیشگیرانه است تا از بروز مجدد مشکلات جلوگیری شود و کیفیت عملکرد سیستم‌ها و فرآیندها بهبود یابد. با شناسایی ریشه‌های مشکلات، سازمان‌ها قادر خواهند بود راهکارهای مؤثرتری برای رفع این مسائل ارائه دهند و در نتیجه بهره‌وری و کارایی خود را افزایش دهند.

۲. تعمیر و نگهداری مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM):

تعمیر و نگهداری مبتنی بر قابلیت اطمینان (RCM) یک رویکرد ساختاریافته و استراتژیک است که به سازمان‌ها کمک می‌کند تا بهترین شیوه‌های تعمیر و نگهداری را برای تجهیزات و سیستم‌های خود شناسایی کنند. این فرآیند شامل ارزیابی مقدار و نوع نگهداری مورد نیاز برای جلوگیری از خرابی‌ها و بهینه‌سازی عملکرد سیستم‌ها است.

در RCM، ابتدا عملکردهای کلیدی و نیازهای هر تجهیز شناسایی می‌شود، سپس تحلیل می‌شود که هر تجهیز به چه نوع نگهداری احتیاج دارد تا حداکثر قابلیت اطمینان و کارایی را ارائه دهد. این روش به ما کمک می‌کند تا بفهمیم کدام نوع فعالیت‌های نگهداری، مانند نگهداری پیشگیرانه، پیش‌بینی شده یا اصلاحی، برای هر سیستم بهتر است.

.